Lęk separacyjny u niemowlaka. Jak go pokonać?

Lęk separacyjny to jeden z etapów rozwoju malucha, który jest czymś całkowicie normalnym i pojawia się zwykle między 6. a 12. miesiącem życia malucha. Na czym konkretnie polega? Lęk separacyjny u niemowlaka objawia się silną obawą przed nieobecnością mamy. Dziecku trudno jest bowiem zrozumieć, że najważniejsza osoba w jego życiu nie znika bezpowrotnie, lecz jedynie na chwilę. Dlatego każda, choćby kilkuminutowa rozłąka z rodzicielką kończy się ogromnym płaczem lub histerią.

Maluch na tym etapie rozwoju nie traktuje siebie jako osobnego bytu. Uważa, że stanowi jedność z mamą i dlatego, jeśli tej nie ma w pobliżu, odczuwa silny niepokój i lęk separacyjny. Niemowlę w takim przypadku często zostaje „uwieszone” na mamie, która nie radzi sobie ze smutkiem oraz płaczem malucha i ostatecznie zabiera go ze sobą wszędzie. Tymczasem takie zachowanie nie poprawia sytuacji i często tylko pogłębia lęk separacyjny u niemowlaka.

Warto wiedzieć, że lęk separacyjny u dziecka nie zawsze musi obfitować w płacz i histerię. U niektórych maluchów przebiega on znacznie łagodniej lub nie występuje w ogóle. Ta ostatnia sytuacja zdarza się jednak dość rzadko, bowiem w pierwszych miesiącach życia dzieci są z mamami zwykle codziennie, niemal przez całą dobę. Lęk separacyjny u noworodka jest tym większy i dotkliwszy, im częściej i dłużej dziecko przebywa jedynie z rodzicielką. Co więcej, taki stan może się utrzymywać nawet do 5. roku życia.

Twoje dziecko w jednej chwili, po przejściu do rąk taty, babci czy cioci, przestaje być radosnym maluchem i zaczyna tak histerycznie płakać, że innym trudno jest je uspokoić? Prawdopodobnie doskwiera mu lęk separacyjny. Kiedy najczęściej pojawia się ta przypadłość? Właśnie wówczas, kiedy mama znika z pola widzenia malucha i obawia się on, że już nie wróci. Nierzadko niemowlę jest tak silnie przywiązane do rodzicielki, że nie pozwala się nawet wziąć na ręce pozostałym członkom rodziny, mimo że widzi ich na co dzień lub są stale obecni w jego życiu.

Czasem występuje również lęk separacyjny u niemowlaka w nocy. Najczęściej objawia się on niespokojnym snem dziecka i częstymi pobudkami rodziców. Nocny lęk separacyjny sprawia, że maluch jest nieustannie zaniepokojony brakiem obecności mamy, co zwykle przekłada się na branie pociechy do łóżka, tak, aby móc przespać choć kilka godzin w spokoju.

Jak rozpoznać, że to akurat lęk separacyjny u niemowlaka? Kiedy odkładasz śpiącego malucha do łóżeczka, a on dość szybko i często się wybudza. Możesz poznać go również po tym, iż dziecko ma trudności ze spokojnym zaśnięciem, mimo że zaspokoiłaś wszystkie jego potrzeby. Można także przypuszczać lęk separacyjny u dziecka, kiedy obecność taty nie poprawia nastroju malucha.

Jak rozpoznać lęk separacyjny? Od kiedy się zaczyna? Czy lęk separacyjny u 4-miesięcznego dziecka jest normalny? Wszystko to jest kwestią bardzo indywidualną – u każdego malucha może wyglądać nieco inaczej i pojawiać się w innym czasie. Lęk separacyjny u 9-miesięcznego dziecka jest czymś normalnym, podobnie jak i u młodszego czy starszego. Może się też zdarzyć, że niepokój o brak obecności mamy wydłuży się nawet do kilku lat.

Najczęściej jednak lęk separacyjny występuje między 6. a 12. miesiącem życia i stopniowo słabnie. Co ważne, niepokój będzie się wyciszał, jeśli rodzice będą starali się pracować nad jego złagodzeniem. Trzeba tutaj jednak zachować ostrożność, bo np. lęk separacyjny u 8-miesięcznego dziecka może się nasilić wskutek podjęcia zbyt radykalnych działań np. nieoczekiwanego zniknięcia mamy na cały dzień lub podstępnego wymknięcia się na kilka godzin. Taki proces powinien odbywać się stopniowo, aby maluch przyzwyczajał się do nieobecności rodzicielki i nauczył, że opuszcza go tylko na chwilę.

Rodzice niespokojnych maluchów mogą się zastanawiać, po czym poznać, że słabnie lęk separacyjny? Kiedy mija i kiedy maluch może bez problemu zostawać pod opieką innych członków rodziny? Otóż lęk separacyjny zwykle przechodzi między 2. a 3. rokiem życia. Wówczas dzieci są bardziej świadome swojego jestestwa, a także zauważają, że nieobecność mamy jest chwilowa. W oswajaniu dzieci pomaga również rozmowa. Mama powinna często powtarzać, że wychodzi, ale za moment wróci – oczywiście musi przy tym dotrzymywać słowa.

Objawy lęku separacyjnego u niemowląt rozpoznasz po tym, że dziecko będzie niespokojne za każdym razem, kiedy choć na moment straci Cię z oczu. Może być to chwila, kiedy akurat jesteście na spacerze i odwrócisz się, żeby po coś sięgnąć lub staniesz z drugiej strony wózka. Dziecko może stać się niespokojne, gdy zechcesz skorzystać z toalety czy wstaniesz otworzyć drzwi.

Czasem nawet zwykłe pokazanie mamie „papa”, bez jej zniknięcia, może wywołać u malucha smutek i płacz. Objawy lęku separacyjnego u dzieci to również napady paniki, występujące wówczas, gdy rodzicielka chce je przekazać, choć na krótką chwilę, innym członkom rodziny. Może być to też odczuwanie silnego niepokoju w nocy i częste pobudki, kiedy maluch nie śpi wraz z matką. Co ważne, w skrajnych sytuacjach dziecko może nawet tracić apetyt w okresach niewidzenia rodzicielki.

Kilkuletnie maluchy także mogą cierpieć na lęk separacyjny. U dziecka objawy mogą być różne, ale najczęściej chodzi tu m.in. o brak utrzymywania kontaktu wzrokowego z obcymi, jak również znajomymi członkami rodziny. Takie maluchy są zwykle nieśmiałe i niepewne siebie, a przy tym stale wymagają obecności mamy.

Jak zniwelować lęk separacyjny u dziecka? Co robić, żeby zmniejszyć niepokój i histerie malucha? Czy są jakieś skuteczne sposoby na lęk separacyjny? Terapia tak naprawdę powinna zacząć się możliwie najwcześniej. Najlepiej ćwiczyć rozłąkę z maluchem już od pierwszych tygodni życia. Rozwój niemowlaka przebiegnie prawidłowo, jeśli będzie wcześnie przyzwyczajany do obecności innych osób, brany przez nich na ręce lub pozostawiany z nimi nawet na kilka godzin. Tych kilka prostych zachowań może zapobiec wystąpieniu lęku separacyjnego.

Jeśli jednak w pierwszych miesiącach z jakiegoś względu nie mogłaś oswajać dziecka z innymi członkami rodziny, wówczas leczenie lęku separacyjnego powinno odbywać się stopniowo. Nie wskazane są radykalne działania np. nieoczekiwane zniknięcie mamy na wiele godzin. Te wręcz utwierdzają malucha w przekonaniu, że musi się nieustannie martwić o nieobecność rodzicielki, bo ta może już do niego nie wrócić. Warto rozmawiać z dzieckiem, mówić mu, że mama zaraz wróci lub pojawi się do określonej pory (tylko koniecznie trzeba dotrzymywać słowa). Możesz również pokazywać „papa”, a potem wracać, dzięki czemu gest ten nie będzie wywoływał u malucha silnych reakcji.

Dobrym pomysłem jest również wykonywanie stałych rytuałów rodzinnych np. mama karmi, a tata kąpie. Jeżeli do tej pory partner nie uczestniczył w wieczornej higienie, to warto, żeby na początku towarzyszył i wspierał ten obowiązek, a następnie go przejął. Może używać tych samych żeli do mycia dla dzieci czy szamponów dla niemowląt, po które dotychczas sięgała mama. Maluchy mają dobrze rozwinięty zmysł węchu i szybko rozpoznają znajome zapachy. Znajome kosmetyki dla dzieci sprawią, że niemowlę poczuje się spokojniejsze, nawet jeśli to tata będzie odpowiadał za kąpiel.

Jak uspokoić niemowlę, kiedy zacznie płakać? Warto, aby osoba, która zostaje z maluchem, znała sposoby mamy na jego uspokojenie. Czasem wystarczy relaksacyjny masaż noworodka, włączenie znajomej piosenki lub melodyjki czy założenie ubrania mamy. Dzięki temu ostatniemu maluch poczuje zapach rodzicielki i poczuje się spokojniej.