Ciemiączko u noworodka – poznaj podstawowe fakty

Ciemiączko jest miękkim spoiwem kości czaszki wypełnionym błoną. Umożliwia przejście noworodka przez kanał rodny, ponieważ dzięki niemu głowa jest plastyczna, a kości czaszki mogą nachodzić na siebie na różne sposoby. Kiedy zrasta się ciemiączko i co jeszcze powinnaś o nim wiedzieć?

Co to jest ciemiączko?

Ciemiączko to błona łącząca kości czaszki u noworodków. Natura tak to ukształtowała, by dziecko mogło urodzić się łatwiej, a jego główka nie uległa uszkodzeniu podczas narodzin. Dzięki niemu główka może zmieniać swój kształt i łatwiej dostosowywać się do ciasnej przestrzeni kanału rodnego. Przestrzenie pomiędzy kośćmi czaszki są po prostu elastyczne.

Przez jego obecność główka dziecka przez jakiś czas od narodzin może przybierać kształt trójkąta - po przejściu przez kanał rodny główka noworodka często jest nieforemna, jednak o ile lekarz nie stwierdzi nieprawidłowości w rozwoju, jest to całkiem naturalne i wyrówna się w ciągu kilku miesięcy. Ciemiączko w pierwszych miesiącach życia dziecka pozwala na prawidłowy wzrost rozmiarów główki oraz powiększanie się mózgu. Na ciemiączko główki dziecka składają się ciemiączka przednie i tylne. Różna jest nie tylko ich lokalizacja, ale też wymiary.

Ciemiączko przednie

Ciemiączko przednie znajduje się na styku łączenia kości ciemieniowych z kośćmi czołowymi. Jest największym ze wszystkich ciemiączek, jego powierzchnia to około 2x2 cm, a kształt zbliżony jest do rombu. Badanie ciemiączka przedniego jest bardzo ważne i robi to pediatra zaraz po narodzinach oraz przy każdej wizycie kontrolnej. Stopień zarastania ciemiączka wiele mówi o rozwoju dziecka, a także pozwala zdiagnozować wiele chorób (między innymi układu nerwowego, metabolicznych a nawet wad genetycznych).

Ciemiączko tylne

Ciemiączko tylne jest zdecydowanie mniejsze, bo ma szerokość około 1 cm. Znajduje się za czubkiem głowy i jest mniej dostrzegalne niż ciemiączko przednie. Niektóre maleństwa rodzą się już z zarośniętym ciemiączkiem tylnym.

Ciemiączko – jakie możesz napotkać problemy?

Ciemiączko u niemowlaka jest źródłem informacji nie tylko o poważnych chorobach, ale także o bieżącej kondycji maluszka. Dlatego jego obserwacja jest tak ważna i powinien to robić nie tylko lekarz, ale także rodzice.

Zapadnięte ciemiączko – jak wygląda?

Ciemiączko z natury jest odrobinę wklęsłe. Jak wygląda ciemiączko zapadnięte? Na pewno zauważysz różnicę, wgłębienie będzie wyraźne, wyczuwalne także w dotyku. Jest to znak odwodnienia organizmu i wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Może się przydarzyć w czasie upałów, choroby dziecka, której towarzyszą wymioty czy biegunka lub kiedy dziecko z jakiegoś powodu odmawia przyjmowania płynów. Skutkiem odwodnienia jest wzrost ciśnienia tętniczego, które może doprowadzić do utraty przytomności, dlatego nie zwlekaj z wizytą u lekarza.

Ciemiączko wypukłe

Wypukłe ciemiączko nie jest zjawiskiem prawidłowym. Może być oznaką infekcji czy gorączki, a towarzyszyć mu mogą drgawki. W skrajnych przypadkach jest dowodem wodogłowia lub zapalenia opon mózgowych. Dlatego tak, jak w przypadku wklęsłego ciemiączka, wizyta u lekarza jest konieczna.

Ciemiączko pulsujące

Ciemiączko jest błoną, dlatego pulsuje w rytm uderzeń serca niemowlęcia (a właściwie w rytm przepływającej krwi). Jest to zjawisko naturalne i nie należy się go obawiać. Jeśli natomiast maluszek przechodzi infekcję lub jego zachowanie Cię niepokoi, a ciemiączko pulsuje szybciej niż zwykle, udaj się po poradę do lekarza. Lepiej dmuchać na zimne.

Małe ciemiączko u noworodka

Zbyt małe ciemię w stosunku do wieku dziecka może sygnalizować zaburzenia rozwoju. Najczęściej zbyt mały rozmiar związany jest ze zbyt szybkim tempem zarastania.

Zbyt małe ciemiączko ma konsekwencje, których nie powinnaś lekceważyć. Kiedy znika ciemiączko, może dochodzić do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Zdarzają się także deformacja czaszki oraz problemy neurologiczne.

Duże ciemiączko

Jeśli ciemiączko jest za duże jak na wiek, w którym jest maluch, sygnalizuje to zbyt wolne tempo jego zarastania. Podobnie jak przedwczesne zarastanie, generuje to problemy. Pediatra dzięki badaniu ciemiączka może zyskać wskazówki, co dzieje się z niemowlęciem. Czasem duże ciemiączko towarzyszy po prostu infekcji, czasem ma związek z chorobami układu kostnego, zaburzeniami na tle endokrynologicznym lub metabolicznym bądź wrodzonymi wadami, np. układu nerwowego.

Kiedy zarasta ciemiączko?

Ciemiączko zarasta w różnym tempie. Najszybciej zarasta tak zwane ciemiączko boczne (po obu stronach głowy) którego nie widzimy, ponieważ jego zarastanie następuje jeszcze w łonie matki. Ciemiączka boczne mogą być widoczne tylko w przypadku narodzin wcześniaków.

W drugiej kolejności zarasta ciemiączko tylne, już między 6. a 8. tygodniem życia, a więc wraz z trzecim miesiącem życia dziecka to ciemię powinno być już zrośnięte. Jako ostatnie zarośnie ciemię przednie, między 10. a 18. miesiącem życia.

Tempo zarastania ciemiączka główki dziecka jest oczywiście indywidualne, ale powinno być monitorowane przez lekarza. Na przykład kiedy w organizmie niemowlęcia jest za dużo witaminy D, ciemię zarośnie szybciej, jeśli za mało – później. Żaden z tych procesów nie jest dla dziecka korzystny. Ponadto zbyt szybkie zarastanie ciemiączka może uniemożliwić prawidłowy rozrost czaszki i mózgu czy prowadzić do zwiększenia ciśnienia śródczaszkowego. Dlatego pediatra przy każdej wizycie kontroluje proces zarastania ciemiączka.

Przedwczesne zarastanie ciemiączka

Kiedy można stwierdzić, że ciemię zarosło za wcześnie? Nie jest to takie proste. Ważny jest także obwód głowy i tempo, w jakim się on powiększa. Jeśli udasz się do pediatry, to na pewno zmierzy on obwód głowy Twojego maluszka. Ważnymi pytaniami są także te o ogólny stan zdrowia dziecka i jego wyniki laboratoryjne oraz o historię rodzinną, czyli np. to, kiedy ciemiączko zarosło rodzicom i rodzeństwu niemowlęcia. Diagnostyka powinna być bardzo dokładna, na pewno nie należy podejmować pochopnych decyzji o odstawieniu suplementacji witaminy D3.

A co jeśli ciemiączko nie zarosło między 9. a 18 miesiącem życia? Warto wówczas wykonać kolejne badania laboratoryjne, np. pod kątem krzywicy. Czasem się zdarza, że krótko po skończeniu 18 miesięcy ciemiączko jednak zrasta się samo.

Ciemiączko – czy można je uszkodzić?

Wielu rodziców ma wątpliwości, czy w ogóle można dotykać ciemię dziecka. Miękkie ciemiączko na tle twardych kości czaszki wydaje się bardzo delikatne i łatwe w uszkodzeniu, ale wcale tak nie jest. Pokryte jest wytrzymałą, elastyczną błoną i doskonale chroni mózg. Możesz więc bez obaw głaskać dziecko, myć i czesać jego główkę czy zakładać czapeczkę. Nawet jeśli dziecko przypadkowo uderzy się zabawką, prawdopodobnie nic się nie stanie. Oczywiście należy chronić ciemiączko przed urazami i obchodzić się z nim delikatnie, ale w codziennej pielęgnacji i opiece nic nie powinno się wydarzyć. Przeczytaj nasze teksty o myciu głowy niemowlakowi i kąpieli noworodka i przekonaj się jak prosta może być pielęgnacja maluszka! Nie musisz się obawiać mycia głowy dziecka, które ma ciemiączko. Podczas tej czynności jesteś przecież delikatna, dziecku nie może więc stać się nic złego!