Kolka u niemowląt – przyczyny, rozpoznawanie, zapobieganie

Choć kolka niemowlęca nie jest groźna, pewnie i tak doskonale znasz uczucie bezradności, gdy niemowlę płacze, podkurcza nóżki i pręży się. Niestety, lek na kolkę nie został jeszcze wynaleziony, a kolki u noworodka karmionego piersią są niezwykle częste. Kiedy zaczyna się kolka u niemowląt? Kolki mogą występować już około 2. tygodnia życia dziecka i trwać do 4-6 miesiąca. Nie jesteś jednak zupełnie bez szans w walce z tą nieprzyjemną dolegliwością!

Jak rozpoznać kolkę u niemowląt? Kolka jest problemem dotyczącym układu pokarmowego. Jest nagłym, bolesnym skurczem jelit i pojawia się po raz pierwszy między 1. a 3. miesiącem życia. Jak wygląda kolka u niemowlaka? Jeśli kilkutygodniowy maluszek nagle zaczyna głośno płakać, podkurcza nóżki, pręży się, a jego brzuszek jest bardzo twardy, możesz być pewna, że dopadła go ta nieprzyjemna dolegliwość. Kolka pojawia się zazwyczaj po południu lub wieczorem i trwa od kilku minut do kilku godzin. Podczas ostrego ataku malec może głośno oddawać gazy, ulewać, a nawet wymiotować.

PAMIĘTAJ! Raczej nie masz do czynienia z kolką, jeśli Twoje dziecko postękuje, zanim zacznie płakać, uspokaja się po przytuleniu, jego brzuszek jest miękki pomiędzy napadami płaczu i dziecko ma apetyt. Przy napadzie kolki noworodek nie chce jeść – nie ma ochoty na pokarm z piersi, ani z butelki. Nie zmuszaj go wtedy do jedzenia. Kiedy minie kolka, powróci apetyt.

Kolka u niemowląt może występować zarówno przy karmieniu piersią, jak i sztucznymi mieszankami – przyczyny tej dolegliwości nie są dobrze znane. Przypuszcza się, że głównym winowajcą może być niedojrzały jeszcze przewód pokarmowy dziecka, niepotrafiący poradzić sobie nawet z dobrze przyswajalnym pokarmem, jakim jest mleko mamy. Przyczyną kolki u dzieci może być też alergia na białko mleka krowiego spożywanego przez karmiącą matkę lub niedobór enzymu trawiącego cukier mleczny (cukier ten znajduje się zarówno w pokarmie kobiecym, jak i w mleku modyfikowanym). Także zbyt duża ilość powietrza połykanego w czasie ssania, kiedy to pęcherzyki gromadzą się w przewodzie pokarmowym dziecka, może wywoływać kolkę. Atakom sprzyja także zmęczenie i zbyt duża liczba bodźców, którym dziecko jest poddawane oraz stres oraz zdenerwowanie mamy.

Dla zdesperowanych rodziców stwierdzenie "nie ma jednej konkretnej przyczyny koli niemowlęcej" wcale nie jest odpowiedzią, która ich satysfakcjonuje i uspokaja. Dlatego też wciąż drążą temat i mimo wszystko szukają tego konkretnego czynnika, który można by wyeliminować, pozbywając się tym samym problemu kolki.

Najczęściej powtarzanym mitem jest ten o wpływie diety matki podczas karmienia piersią. Winą za dolegliwości u maluszka obarcza się różnego rodzaju produkty fermentujące w jelitach i wzdymające, które pojawiają się na talerzu mamy. W rzeczywistości gazy, które powstają podczas trawienia pokarmów w układzie pokarmowym mamy, nie maja szans przejść do brzuszka dziecka. Mleko w piersiach powstaje bowiem ze składników odżywczych krążących we krwi matki, a gazy przecież nie przechodzą do krwi. Jeśli np. jesz sporo czosnku i cebuli, to to, co może przejść do pokarmu dla niemowlęcia, to co najwyżej ostrawy smak tych produktów.

Oczywiście może się tak zdarzyć, że dziecko ma alergię na któryś ze składników pokarmowych i to właśnie ta alergia będzie przyczyną kolki. Najczęstszym alergenem powodującym kolkę są białka mleka krowiego. Jeśli podejrzewasz, że Twój maluszek ma kolki, nie eliminuj nabiału ze swojej diety na własną rękę. Jeśli karmisz dziecko mlekiem modyfikowanym, nie zmieniaj stosowanej mieszanki na inną tylko na podstawie własnych odczuć. O takich działaniach powinien zdecydować lekarz. To on będzie w stanie profesjonalnie stwierdzić, czy kolka dziecka wynika z alergii. Jeśli tak, to z dużym prawdopodobieństwem zaleci Ci czasowe wyeliminowanie nabiału z mleka krowiego z diety albo zmianę mleka modyfikowanego na takie oznaczone jako odpowiednie dla alergików (czyli nie zawierające najbardziej alergizujących białek mleka od krowy).

Objawy kolki u niemowląt to przede wszystkim długi, męczący płacz, który może trwać nawet kilka godzin, twardy brzuszek i podkurczanie nóżek. Dziecko jest niespokojne i wygina się oraz pręży. W taki sytuacjach możesz mieć pewność, że masz do czynienia z kolką niemowlęcą.

Wiele mam, nawet gdy obserwuje wszystkie wymienione objawy, wciąż nie ma pewności, czy ich dzieciom dokuczają kolki. Aby im pomóc, w diagnozowaniu kolki niemowlęcej stosuje się tzw. regułę trzech. Oprócz znajomości samych objawów kolki, istotne jest także zaobserwowanie częstotliwości ich występowania. Aby móc rozpoznać kolkę niemowlęcą, powinny być spełnione te kryteria:

● silny płacz powinien występować nie mniej niż przez 3 godziny dziennie,

● dolegliwości powinny pojawiać się więcej niż 3 razy w tygodniu,

● problem powinien utrzymywać się ponad 3 tygodnie.

Nie bez powodu kolkę nazywa się też noworodkową. Wiele dzieci zaczyna cierpieć z jej powodu właśnie w pierwszym miesiącu życia, czyli na etapie bycia noworodkiem. Kolki u noworodka pojawiają się mniej więcej po dwóch tygodniach od narodzin.

To, ile trwa kolka u noworodka, trudno jest określić jednoznacznie. Chodzi oczywiście o długość trwania pojedynczego napadu, a nie problemu całościowo (wiemy, że kolka trwa nie krócej niż 3 tygodnie, najczęściej trwa 3 miesiące, ale może też przedłużać się do 4.-6. miesiąca życia). Kiedy już dopada maluszka, rodzicom często się wydaje, że do momentu, w którym kolka odpuszcza, mijają wieki.

Tak, bez względu na to, czy podejmujesz jakieś środki zaradcze, czy jednak nie decydujesz się na podawanie dziecku jakichkolwiek leków, kolka prędzej czy później ustępuje samoistnie. Warto o tym pamiętać, bo przecież jedną z głównych przyczyn występowania kolki jest niedojrzałość przewodu pokarmowego, a ten rozwija się z każdym dniem, tygodniem, miesiącem. To, że kolka ustępuje samoczynnie, wynika najczęściej z tego, że układ pokarmowy jest już dojrzalszy (podobnie układ nerwowy, który również ma wpływ na pojawianie się kolek). Oczywiście mimo to, że kolka niemowlęca z czasem mija sama, nic nie stoi na przeszkodzie, by próbować różnych sposobów łagodzenia objawów kolki – nigdy nie wiadomo, który z nich przyniesie ulgę akurat Twojemu maluszkowi.

Przede wszystkim gdy pojawi się dolegliwość, nie wpadaj w panikę. Kolka jest wprawdzie dokuczliwa i nieprzyjemna, ale nie jest groźna, nie zagraża życiu dziecka i możesz z nią walczyć! Co więc przygotować na kolkę u niemowląt? Co podać i jakie są sposoby na kolkę?

●Kiedy zacznie się atak, spróbuj uspokoić maleństwo – weź je w ramiona, ukołysz, przystaw do piersi lub połóż na sobie tak, by brzuszkiem dotykało Twojego brzucha. W tej pozycji dziecku łatwiej jest pozbyć się gazów.

●Ulgę malcowi przyniesie też podciąganie kolanek do brzuszka oraz masaż brzuszka i pleców. W tym celu wykonuj wolne, okrężne ruchy, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara. Jako że wpływ na powstawanie kolki ma też niedojrzałość układu nerwowego, warto stosować techniki ogólno relaksacyjne, czyli nie tylko masaż brzuszka, ale też całego ciała, znany jako masaż Shantala. Warto go wykonywać o stałych porach, najlepiej codziennie, niezależnie od tego, czy akurat występuje atak kolki. Nie traktuj masażu Shantala jako bezpośredniego sposobu na pokonanie ataku, ale jako długoterminową strategię oswajania maluszka ze światem wokół niego i jego niepokojami.

● Wśród sposobów na kolkę u niemowląt należy też wymienić kąpiel. Ciepła woda koi i masuje skórę, łagodzi stres u dzieci, znosi niepokój. Stosuj łagodne żele do kąpieli dla niemowląt o bardzo delikatnym zapachu. Podczas kąpieli relaksacyjnych unikaj mycia dziecku główki, zwłaszcza, jeśli maluszek za tym nie przepada.

● Na kolkę u niemowlaka pomaga też... spokój rodziców. Ponieważ jest to dla nich "towar deficytowy", powinni jak najczęściej prosić innych o pomoc, by sami mogli na chwilę zdystansować się wobec sytuacji w domu, odpocząć i się zregenerować. Dziecku udzielają się bowiem emocje rodziców. Jeśli będziecie spokojni, łatwej będzie Wam uspokoić dziecko.

● Pomogą też dostępne bez recepty preparaty z zawartością dimetikonu lub symetykonu, które rozbijają większe pęcherzyki gazu. Ty natomiast możesz pić specjalną, antykolkową herbatkę, której składniki przenikną do mleka. W takim przypadku niemowlę nie powinno dostawać żadnego innego preparatu bez konsultacji z lekarzem.

Wśród młodych mam krążą legendy na temat tzw. niemieckich kropli na kolkę u niemowląt. Rzekomo o wiele skuteczniejsze od rodzimych środków, jednak niedostępne w Polsce, dlatego wiele mam wykorzystuje przeróżne kontakty wśród rodziny i znajomych, by pozyskać je bezpośrednio z Niemiec. Tak naprawdę jednak te krople na kolki u niemowlaka oparte są na tych samych substancjach czynnych, prawdopodobnie różnią się jedynie stężeniem tych substancji. Różnice wynikają z regulacji prawnych, które są inne dla każdego kraju.

Bardzo dobrą strategią radzenia sobie z kolkowymi dolegliwościami noworodka i niemowlęcia, jest... zaakceptowanie objawów kolki u dziecka. Akceptacja nie oznacza oczywiście bierności, ale przyjęcie chłodniejszej, bardziej zdystansowanej postawy. Kiedy w końcu przyjmiesz, że płaczu dziecka nie zminimalizujesz do zera, będziesz w stanie dłużej na spokojnie kołysać maluszka w czasie ataku i skuteczniej koić jego dolegliwości.

Wiele mam chciałoby wiedzieć, jak zapobiegać kolce u niemowląt – w końcu lepiej nie dopuścić do niej, niż potem z nią walczyć. Przede wszystkim spróbuj wyeliminować czynniki, które sprzyjają kolce. W krytycznych godzinach ogranicz malcowi liczbę bodźców: wyłącz telewizor, przygaś światło. Aby połknięte podczas ssania powietrze nie spowodowało ataku, dziecku musi się odbić. W tym celu po karmieniu przytrzymuj malca w pozycji pionowej, delikatnie klepiąc go po pleckach.

Gdy karmisz mlekiem modyfikowanym, wybieraj to z obniżoną zawartością laktozy i używaj smoczków oraz butelek antykolkowych, które nie pozwalają na przedostanie się nadmiaru powietrza do buzi dziecka. Zadbaj też o spokój podczas karmienia. Odpręż się i nie spiesz. Wcześniej przygotuj wszystko, co będzie Ci potrzebne i przybierz wygodną pozycję. Nie przerywaj karmienia, gdyż może to spowodować płacz dziecka, a wtedy nałyka się ono powietrza. O tym, jak zapobiegać kolce u niemowląt, opowie Ci także lekarz.

Udaj się do pediatry, gdy dolegliwości są bardzo nasilone, przyrost masy ciała dziecka jest niedostateczny oraz gdy napady kolki powtarzają się dłużej niż przez 3-4 dni. Lekarz może przepisać leki zmniejszające wydzielanie gazów w jelitach i usprawniające motorykę przewodu pokarmowego lub zalecić dietę, jeśli istnieje podejrzenie, że przyczyną kolki jest nietolerancja laktozy lub alergia na białka mleka. W przypadku braku poprawy może się okazać, że Twoje dziecko może cierpieć na jakąś chorobę, np. na zakażenie układu moczowego, stan zapalny jamy brzusznej, dróg oddechowych lub inne. Stan zdrowia maluszka powinien zostać oceniony przez lekarza.

Wskazaniem do wizyty u lekarza nie jest natomiast kolka u tygodniowego dziecka. Tak malutkiego dziecka nie dotyczy jeszcze problem kolek, a płacz i niepokój najprawdopodobniej wynikają z poczucia obcości maluszka pośród całego tego ogromu przestrzeni świata zewnętrznego.

1. Atakom kolki sprzyja zbyt duża liczba bodźców i wrażeń, dlatego postaraj się, aby dni maluszka charakteryzowały się stałym rytmem.

2. Karm dziecko od razu, gdy się obudzi. W ten sposób nie dopuścisz do płaczu, podczas którego malec może nałykać się powietrza.

3. Nie wahaj się prosić o pomoc znajomych! Czasami osoba niezaangażowana emocjonalnie potrafi szybciej uspokoić dziecko.

4. Jednostajny szum, np. suszarki do włosów lub cichego odkurzacza, uspokaja niektóre dzieci i pomaga im w zasypianiu. Sprawdź, jak Twój brzdąc reaguje na monotonne dźwięki.

5. Nie bój się podawać dziecku w razie potrzeby leków o działaniu przeciwkolkowym, oczywiście po konsultacji z lekarzem.

Kolka to słowo, które spędza sen z powiek wielu młodych rodziców. Ale nie taka ona straszna, jak ją malują, więc głowa do góry! W razie ataku przede wszystkim opanuj emocje i zacznij działać. Wypróbuj nasze sposoby i sprawdź, który jest najbardziej skuteczny w przypadku kolki u Twojego maluszka.