Cukrzyca ciążowa – przyczyny, leczenie, dieta

Nawet jeśli przed ciążą problem cukrzycy Cię nie dotyczył, pamiętaj o częstym i regularnym badaniu poziomu cukru we krwi w czasie ciąży. Na cukrzycę ciążową cierpi od 2 do 5% kobiet oczekujących dziecka. Jak rozpoznać cukrzycę ciążową, jak ją leczyć, co jeść w ciąży, a czego unikać?

Co to jest cukrzyca ciążowa?

Co oznacza, że masz cukrzycę ciążową (gestational diabetes mellitus)? Jest to nietolerancja na węglowodany, która trwa przez okres ciąży. Prowadzi to także do zamieszania w Twoich hormonach. Dlatego też jednym z podstawowych sposobów leczenie cukrzycy ciążowej jest odpowiednia dieta. Nie różni się specjalnie od innej cukrzycy typu 2., na którą chorują osoby niebędące w ciąży. Przede wszystkim działa jak normalna cukrzyca (a więc zaburza poziom cukru we krwi i czasem wymaga przyjmowania insuliny). Warto pamiętać, że kobiety w ciąży nie zapadają na cukrzycę typu 1. (a przynajmniej to nie ciąża ją wywołuje). Cukrzyca typu 2. to zaburzenie tolerancji glukozy (komórki organizmu stają się mało wrażliwe na insulinę, która reguluje poziom cukru we krwi, przez co pomimo odpowiedniego poziomu tego hormonu produkowanego przez trzustkę). Cukrzyca typu 1. to natomiast zaburzenie wydzielania insuliny - najczęściej trzustka nie produkuje jej wcale.

Cukrzyca ciążowa – przyczyny

Jakie są przyczyny cukrzycy ciążowej? Choć problem może dotyczyć każdej kobiety, to zdecydowanie bardziej narażone są te, które przed ciążą cierpiały na nadwagę. Lekarzom wciąż trudno wskazać, dlaczego powstaje cukrzyca u ciężarnych u kobiet, które do tej pory nie miały żadnych problemów z poziomem cukru we krwi. Dlatego tak ważne są regularne badania krwi, które przeprowadzać powinna każda kobieta w ciąży.

Cukier powyżej normy to niejako fizjologiczny stan w ciąży. Organizm bowiem chce ułatwić dopływ glukozy do płodu. Warto wiedzieć, że cukier powyżej normy u kobiety w ciąży do pewnego poziomu jest normą, podczas gdy u osoby niebędącej w ciąży byłby już nieprawidłowościom. Mimo, że normy dla kobiet w ciąży są wyższe, to też mają swoje granice. Jeśli je przekraczasz, w przebiegu ciąży musisz podejmować działania obniżające poziom glukozy we krwi. Czasem trzeba to zrobić już na początku ciąży, czasem dopiero między 24. a 28. tygodniem ciąży.

Jeśli w poprzednich ciążach chorowałaś na cukrzycę ciążową, to fakt ten zwiększa ryzyko wystąpienia problemu także w kolejnej ciąży.

Do czynników ryzyka należy także stwierdzona insulinooporność już przed zajściem w ciążę, zespół policystycznych jajników, występowanie cukrzycy u rodziców czy rodzeństwa oraz urodzenie w przeszłości dziecka z wagą urodzeniową powyżej 4 kg.

Cukrzyca ciążowa – objawy

Jak wykryć cukrzycę ciążową? Bez regularnych badań jest to dość trudne. Cukrzyca ciężarnych może objawiać się:

sporym pragnieniem
dużym apetytem
zawrotami głowy
częstym oddawaniem moczu
wilczym apetytem.

Jeśli zauważysz u siebie któreś z tych objawów, udaj się natychmiast do swojego lekarza i wykonaj odpowiednie testy.

Często bywa tak, że rozpoznanie cukrzycy ciążowej następuje dopiero w czasie badań kontrolnych. Przyszła mama na badania pod kątem cukrzycy typu 2. wysyłana jest już w na początku ciąży, czyli podczas pierwszej wizyty u ginekologa. Zakładając, że taka wizyta powinna odbyć się przed 10. tygodniem, badanie na cukrzycę typu 2. wykonuje się najpóźniej ok. 12. tygodnia. Dla większości kobiet na tym etapie objawy nie występują, dla wielu diagnoza jest sporym zaskoczeniem.

Cukrzyca ciężarnych może wystąpić w drugiej połowie ciąży

Wspomnieliśmy, że czasem cukrzyca ujawnia się już na początku ciąży, a czasem dopiero w okolicach 24.-28. tygodnia. Bywa, że cukrzyca nie rozwija się na wczesnym etapie ciąży, ale dopiero wraz z jej postępem.

Regularne badania w cukrzycy ciężarnych

Istnieją dwa rodzaje badań w kierunku cukrzycy ciążowej u kobiety w ciąży. Rutynowo na początku bada się stężenie glukozy na czczo. Jeśli są ku temu wskazania (te wymienione wyżej), to dodatkowo wykonuje się test obciążenia glukozą. Jeśli nie, poziom glukozy we krwi u kobiet ciężarnych po raz pierwszy badany jest w ten sposób między 24. a 28. tygodniem.

Glikemia na czczo u ciężarnej powinna wynosić maksymalnie 92 mg/dl. Jeśli wynik jest wyższy i mieści się w zakresie 92-126 mg/dl, co wskazuje na za wysoki poziom stężenia glukozy we krwi, zlecany jest dodatkowo doustny test tolerancji glukozy. Jeśli wynik jest jeszcze wyższy i dosięga nawet 200 mg/dl, należy ponownie wykonać badanie stężenia na czczo. Jeśli znów przekracza 126 mg/dl, stawiana jest diagnoza - cukrzyca. Jeśli jednak tym razem wynik mieści się w granicach 92-126 mg/dl, to wskazanie do ustnego testu tolerancji. Jeśli wynik na czczo od razu przekracza 200 mg/dl, diagnoza o cukrzycy stawiana jest natychmiastowo.

OGTT – na czym polega?

Ustny test tolerancji glukozy polega na trzech badaniach - najpierw krwi na czczo, następnie po wypiciu roztworu 75 g glukozy (pobranie krwi 1 godzinę od wypicia) oraz po kolejnej godzinie od wypicia 75 g glukozy (czyli w sumie po 2 godzinach od wypicia tego roztworu).

Jaki w tym teście powinien być poziom glukozy na czczo? Tak jak w poprzednich przypadkach - poniżej 92 mg/dl. Godzinę po wypiciu roztworu 75 g glukozy wynik powinien nie przekraczać 180 mg/dl. Po dwóch godzinach pomiar stężenia glukozy powinien wskazywać mniej niż 153 mg/dl. Jeśli którykolwiek wynik testu obciążenia glukozą jest podwyższony, sygnalizuje to cukrzycę.

Czy cukrzyca ciążowa może się cofnąć?

Jeśli już dojdzie do wystąpienia cukrzycy ciążowej, z reguły zaleca się trzymać zaleceń dietetycznych aż do rozwiązania. Czasami pomiary, albo raczej ich interpretacja przez kobietę (która przecież nie zna się na zagadnieniach medycznych tak, jak lekarz), bywają mylące. Kiedy cukrzycę ciążową leczy się dietą, do tego dochodzi racjonalna aktywność fizyczna, wyniki badań będą prawidłowe. Nie oznacza to jednak, że po zaprzestaniu diety ten stan się utrzyma.

Czy oznacza to, że Twoje zaburzenia gospodarki węglowodanowej będą Cię zmuszały do rygoru przez całą ciążę? Niekoniecznie. Jeśli dotyczy Cię nadwaga lub otyłość, na pewno powinnaś się odpowiednio pilnować. Jednak większość kobiet z cukrzycą może od czasu do czasu sięgnąć też po coś, co teoretycznie jest dla nich zakazane. Masz ochotę na kanapkę z białego pieczywa? Jeśli po jej zjedzeniu masz cukier w normie, być może lepiej tolerujesz ten rodzaj pokarmu. Każda z nas jest inna!

Cukrzyca ciążowa – zagrożenia

Cukrzyca ciążowa nieleczona niestety prowadzi do groźnych powikłań.

Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka

Cukrzyca ciążowa ma także wpływ na sam płód. Co grozi dziecku? Jest to między innymi przerost mięśnia sercowego, co w przyszłości może powodować problemy sercowe u dziecka oraz niedojrzałość metaboliczną większości narządów wewnętrznych dziecka, chociażby płuc, co wiąże się z problemami z oddychaniem dziecka zaraz po porodzie.

Kolejny problem dla matki i dziecka to trudny poród. W wyniku rozwoju cukrzycy dziecko zbyt szybko rośnie, co określane jest mianem makrosomii płodu. Bez leczenia cukrzycy w ciąży dziecko zwykle znacznie przekracza wagę 4 kg, co musi zakończyć się cesarskim cięciem.

W wyniku nieleczonej cukrzycy organizm dziecka podczas ciąży produkuje też za dużo własnej insuliny. Może to być problematyczne po narodzinach, bo wówczas jej poziom nagle spadnie. Dlatego dzieci matek z cukrzycą ciążową obserwuje się po narodzinach pod kątem hiperglikemii.

Jeśli wyczytałaś gdzieś, że cukrzyca ciążowa powoduje śmierć płodu i zwiększa ryzyko zgonów wewnątrzmacicznych, bądź spokojna. To nieprawda.

Cukrzyca ciążowa a poród

Dlaczego cukrzyca ciążowa jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży? Bo prowadzi do większej masy urodzeniowej płodu, a im wyższa ona jest, tym trudniejszy i bardziej obarczony ryzykiem powikłań poród. Jeśli jednak pod wpływem diety dziecko osiągnęło mniejsze rozmiary, nie ma przeciwwskazań do porodu naturalnego.

Jak leczyć cukrzycę ciążową?

Chorobę tą leczy się na dwa sposoby. W pierwszej kolejności do leczenia cukrzycy ciążowej stosuje się dietę, nie należy też rezygnować z aktywności fizycznej. Jeśli pomimo stosowania się do tych zaleceń ciążowa cukrzyca się utrzymuje, konieczne jest włączenie insuliny, rzadziej leków doustnych, jak metmorfina.

Odpowiednia dieta w cukrzycy ciążowej

Leczenie cukrzycy poprzez dietę często jest zupełnie wystarczające. Niemniej trzeba poświęcić nieco energii na nauczenie się jej zasad.

Cukrzyca ciążowa – dieta

Kobiety z cukrzycą powinny przede wszystkim uważać na cukry proste w diecie. To właśnie one w krótkim czasie bardzo powodują wyrzuty insuliny. Dieta cukrzycowa ma za zadanie utrzymywać insulinę na względnie stałym poziomie. Ogólnie należy jeść jak najmniej przetworzoną żywność, nie rozgotowaną. Lepiej unikać produktów smażonych. Na cenzurowanym są słodycze i kolorowe napoje.

Cukrzyca ciążowa – jadłospis tygodniowy

Jadłospis tygodniowy w czasie cukrzycy ciążowej powinien obejmować przede wszystkim takie grupy produktów jak węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (razowe pieczywo, brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty czy gruboziarniste kasze), niskowęglowe warzywa, białko w postaci ryb, twarogów czy chudego mięsa oraz tłuszcze roślinne. Sprawdź nasze przykładowe przepisy na cukrzycę ciążową.

Cukrzyca ciążowa – co jeść na śniadanie?

Na śniadanie świetnie sprawdzi się ciemne pieczywo graham z białym twarogiem. Posiłek możesz uzupełnić takimi warzywami jak rzodkiewka, pomidor, zielony ogórek czy sałata. Jeśli nie masz ochoty na pieczywo, wypróbuj otręby z jogurtem naturalnym.

Cukrzyca ciążowa – co na obiad?

Na obiad możesz wybrać zarówno mięso (w postaci mięsa drobiowego, indyczego czy niskotłuszczowych ryb), jak i warzywa typu brokuły czy kalafior. Z warzyw możesz przygotować także pyszną zupę krem.

Cukrzyca ciążowa – co jeść przed snem?

Co jeść na kolację w przypadku cukrzycy ciążowej? Może być to chociażby lekka sałatka warzywna z sałaty, pomidora i ogórka skropiona niewielką ilością oliwy z oliwek. Lekka, ale pożywna, idealna w Twoim stanie! Warto wiedzieć, że dla prawidłowej glikemii na czczo, czyli o poranku kolejnego dnia, kolacja jest bardzo ważna. Jako że lepiej dla Ciebie jest jeść mniejsze posiłki, możesz jeść kolację, a potem jeszcze tzw. posiłek nocny, pół godziny przed snem. Jak widać, w ciąży cukrzycowej ostatniego posiłku w ciągu dnia nie należy się bać, a wręcz przeciwnie - należy się z nim polubić!

Cukrzyca ciążowa – czego unikać?

Przyda Ci się także lista produktów zakazanych. Znajdą się w wśród nich nie tylko cukry proste (a więc przede wszystkim słodycze, dżemy czy miód), ale także większość owoców (zwłaszcza banany i winogrona), tłuste mięsa i sery, podroby oraz wędliny. Chyba nie musimy wspominać, że z diety wypadają także słodzone napoje typu soki, mrożone herbaty czy napoje gazowane, prawda?

Z drugiej strony, jak już wspomnieliśmy, drobne odstępstwa od diety nie spowodują powikłań cukrzycy ciążowej. Wszystko będzie w porządku, jeśli będziesz kontrolować stężenie glukozy po takich posiłkach i nie będziesz ignorować alarmujących wskazań. Jakie to wskazanie? Gdy po wieczornej pizzy poziom glukozy na czczo w ciąży kolejnego poranka znacznie przekroczy normę!

Insulina w cukrzycy ciążowej

Jeśli jednak nowy jadłospis nie jest w stanie obniżyć poziomu cukru, konieczne będzie przyjmowanie insuliny. Teoretycznie przyjmowanie leków wydaje się prostsze niż utrzymywanie diety, ale jednak dieta jest o wiele bardziej korzystna dla organizmu. Poza tym przyjmowanie insuliny wcale nie zwalnia z odpowiedniego odżywiania!

Kiedy mierzyć cukier?

Co ile godzin mierzyć cukier, jeśli mamy problem z cukrzycą ciążową i musimy pilnować poziomu cukru we krwi? Aż cztery razy dziennie, a wszystkie wyniki musimy skrupulatnie zapisywać.

Jak mierzyć cukier?

Bez względu na to, czy wykonujesz pomiar glukozy na czczo, czy stężenie glukozy poposiłkowej, będziesz potrzebować glukometru. Specjalną igłą nakłuwasz palec, wyciskasz kroplę krwi na pasek i umieszczasz go w glukometrze. Wynik będzie podany albo jako miligram na decylitr (mg/dl), albo jako milimol na litr (mmol/l). Jak to przeliczyć? 1 mmol/l to 18 mg/dl.

Insulina w ciąży – ile jednostek?

Wszystko zależy od Twoich wyników badań stężenia glukozy na czczo i po posiłkach. Pamiętaj, że dodatkowa regulacja stężeń dietą poprawia wyniki, dzięki czemu potrzebujesz mniejszych dawek insuliny.

Insulina na noc w ciąży – jak podawać?

Jeśli stosujesz insulinę długodziałającą, to nie potrzebujesz przyjmować jej przed snem (działa 24 godziny i wstrzykuje się ją raz na dobę). Jeśli używasz insuliny krótkodziałającej (do 8 godzin), potrzebujesz też dawek wieczornych.

Czy insulina w ciąży szkodzi dziecku?

Badania pokazują, że insulina przyjmowana przez matkę przenika do organizmu dziecka tylko w 1 procencie.

Cukrzyca ciążowa – normy

Poziom glukozy we krwi na czczo powinien wynosić 70-90 mg/dl. Po godzinie od posiłku pomiar powinien wskazywać mniej niż 140 mg/dl.

Co z cukrzycą ciążową po porodzie?

Czy cukrzyca ciążowa mija po porodzie? Jak najbardziej, cukrzycy w ciąży zwykle nie leczy się po porodzie, bo ustępuje. Wywołuje ją właśnie ciąża, więc kiedy już w niej nie jesteś, znika przyczyna problemu.

Wiele mam martwi się, że cukrzyca ciążowa zostanie z nimi także po porodzie. Kiedy choroba ta ustępuje? Zazwyczaj samoistnie zanika w przeciągu kilku tygodni po urodzeniu dziecka, ale jeśli objawy i zbyt wysokie wyniki nadal się utrzymują, skonsultuj się z lekarzem. Pamiętaj, że po porodzie stężenie glukozy we krwi w ciąży interpretuje się już zgodnie z normami dla przeciętnego człowieka, nie jak dla kobiety w ciąży.

Cukrzyca ciążowa, jeśli tylko szybko zdiagnozowana, odpowiednio leczona i kontrolowana, nie powinna stanowić zagrożenia dla Ciebie i twojego dziecka. Ale niezwykle ważne są wszystkie wizyty kontrolne i obserwacja swojego stanu zdrowia - właśnie po to, by móc jak najszybciej zareagować.